THE GRAND CHARTER - BALKANS THE HEART OF EUROPE 2025 - ISMAIL KADARE (ALBANIA) posthumous

​Исмаил Кадаре, една од најмоќните и највлијателни фигури во албанската и европската книжевност, е роден на 28 јануари 1936 година во древниот град Гирокастра – познат и како „Сребрениот град“, чија автентична архитектура и стрмни калдрмни улички подоцна ќе остават длабок траг во визуелната симболика на неговата проза. Љубовта кон поезијата ја пројавил уште на дванаесетгодишна возраст, но вистинскиот меѓународен пробив го оствари со романот Генералот на мртвата армија (1963), кој веднаш го привлече вниманието кон Албанија и нејзиниот автор, и подоцна беше преведен на повеќе од 45 јазици.
Своето високо образование го започна на Универзитетот во Тирана, а потоа продолжи со студии на престижниот Литературен институт „Максим Горки“ во Москва, во време кога Албанија сè уште беше цврсто поврзана со Советскиот Сојуз. Меѓутоа, по политичкиот раскол меѓу Тирана и Москва во шеесеттите години, Кадаре се оддалечи од шаблоните на социјалистичкиот реализам и го изгради својот особен стил, обележан со длабоки историски алузии, митолошки мотиви и алегориски наративи, со кои ги истражуваше темите на моќта, тиранијата и човечката природа.
Во текот на својата плодна кариера создаде импресивен книжевен опус. Меѓу најзначајните дела се издвојуваат: Кронологија во камен (1971), полуавтобиографски опис на детството во Гирокастра; Тврдината (1970), приказна за отпорот на Скендербег против Отоманската империја; Палатата на соништата (1981), длабоко алегориско дело за тоталитаризмот, кое беше забрането во Албанија; како и романите Триарочниот мост, Досието Х, Пирамидата, Покорената, Несреќниот гала, Несреќата, и автобиографскиот Куклата (2015), кој претставува омаж на неговата мајка и сеќавање на Гирокастра и Москва.
Во времето на владеењето на Енвер Хоџа, Кадаре вешто ги избегнуваше ограничувањата на цензурата, користејќи митови, легенди, параболи и двосмислени алузии. На тој начин успеваше да допре до јавноста, без да влегува во отворена конфронтација со режимот. Сепак, со зголемените притисоци, во 1990 година – кога беше составена листа на интелектуалци за апсење – побара политички азил во Франција. Живееше во Париз, но често се враќаше во Тирана, непосредно пред падот на комунистичкиот режим.
Кадаре остави длабока трага и на меѓународната сцена. Во 2005 година ја доби Меѓународната Букерова награда, а потоа следуваа и други признанија: Наградата на принцот од Астурија (2009), Ерусалимската награда за слобода (2015), Нејштат наградата (2020), наградата Пар Киев–Ќиунг-ни (2019), меѓу многу други. Во Франција беше одликуван со титулата „Командант на Легијата на честа“ и избран за член на Француската академија за морални и политички науки.
Кадаре почина во 2024 година во Тирана, на 88‑годишна возраст. Зад себе остави повеќе од 80 дела преведени на над 40 јазици – со кои силно и проникливо ја пренесува историјата, културните дихотомии и трагедиите на Албанија и на целиот Балкан. Неговите романи и есеи остануваат трајни сведоштва за човековата потрага по слобода и правда, и за литературата како моќен инструмент на пркос, спознание и колективно сеќавање.

​Ismail Kadare, one of the most powerful and influential figures in Albanian and European literature, was born on January 28, 1936, in the ancient city of Gjirokastra – also known as the “Silver City”, whose authentic architecture and steep cobblestone streets would later leave a deep mark on the visual symbolism of his prose. He showed a love for poetry at the age of twelve, but his real international breakthrough came with the novel The General of the Dead Army (1963), which immediately attracted attention to Albania and its author, and was later translated into more than 45 languages. He began his higher education at the University of Tirana, and then continued his studies at the prestigious Maxim Gorky Literary Institute in Moscow, at a time when Albania was still firmly connected to the Soviet Union. However, after the political split between Tirana and Moscow in the 1960s, Kadare moved away from the templates of socialist realism and developed his own distinctive style, marked by deep historical allusions, mythological motifs and allegorical narratives, with which he explored themes of power, tyranny and human nature. During his prolific career, he created an impressive literary oeuvre. Among the most significant works stand out: Chronology in Stone (1971), a semi-autobiographical account of his childhood in Gjirokastra; The Fortress (1970), a story of Skanderbeg's resistance against the Ottoman Empire; The Palace of Dreams (1981), a deeply allegorical work on totalitarianism, which was banned in Albania; as well as the novels The Three-Arched Bridge, The X-Files, The Pyramid, The Conquered, The Unhappy Gala, The Accident, and the autobiographical The Doll (2015), which is a tribute to his mother and a memory of Gjirokastra and Moscow.
During the reign of Enver Hoxha, Kadare skillfully evaded the restrictions of censorship, using myths, legends, parables and ambiguous allusions. In this way, he managed to reach the public without entering into open confrontation with the regime. However, with increasing pressure, in 1990 – when a list of intellectuals was drawn up for arrest – he sought political asylum in France. He lived in Paris, but often returned to Tirana, shortly before the fall of the communist regime.
Kadare also left a deep mark on the international scene. In 2005, he won the International Booker Prize, and other accolades followed: the Prince of Asturias Prize (2009), the Jerusalem Freedom Prize (2015), the Neustadt Prize (2020), the Pair Kiev–Kiung-ni Prize (2019), among many others. In France, he was awarded the title of "Commander of the Legion of Honor" and elected a member of the French Academy of Moral and Political Sciences. Kadare died in 2024 in Tirana, at the age of 88. He left behind more than 80 works translated into over 40 languages ​​– with which he powerfully and insightfully conveys the history, cultural dichotomies and tragedies of Albania and the entire Balkans. His novels and essays remain enduring testimonies to the human quest for freedom and justice, and to literature as a powerful instrument of defiance, knowledge and collective memory.